Deneyimsel Öğrenmenin Kariyer Gelişimine Etkisi
Deneyimsel öğrenme, bilginin kalıcılığı, uygulamaya aktarılabilmesi ve öğrenmenin tam anlamıyla gerçekleşmesinde önemli bir rol oynar. Öğrenme, bireyin yaşantılarıyla etkileşiminden doğar ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir (Kolb,1984). Öğrenmenin tam olarak gerçekleşebilmesinde deneyimsel öğrenmenin ön plana çıktığı görülmektedir (Şahin, 2022). Öğrenme süreci bireyler arasında farklılık göstermekte olup, her birey bu süreci kendine özgü deneyim ve yöntemlerle tamamlamaktadır. (Üst, Bayraktaroğlu ve Narter,2017). Yeni beceriler kazanma süreci, bireyin sürekli denemeler yoluyla deneyim edinmesini sağlar ve deneyimsel öğrenmenin temel amacı bireyin gerçek yaşam bağlamında anlamlı tecrübeler kazanmasına katkıda bulunmaktadır (Şahin, 2022).
(DeM-Deneyimsel Öğrenme Merkezi, 2018)
Deneyimsel öğrenme, bireylerin bilgi ve becerilerini, yaşadıkları deneyimlerden öğrenmeleri sürecine verilen addır ve kariyer gelişiminde etkili rol oynar (Parlar ve F. M. ve Çon, M. 2020). Öğrenme; psikolojik, sosyal, fiziksel ve çevresel gibi çeşitli unsurların etkilediği ve bir süreç olarak kendisini gösteren bir eylemdir (Kılıç, 2013). Bu şekilde, eğitim sadece bilişsel değil aynı zamanda davranışsal boyutta da gerçekleşmektedir. (Şahin, 2022). Deneyimsel öğrenme yaklaşımının merkezinde, bireyin doğrudan yaşantılar yoluyla bilgi edinmesini sağlayan deneyim yer almaktadır (Kolb, 1984). Bilgi, bireyin yaşantısal deneyimlerini anlamlandırarak dönüştürmesi ve bu süreci yansıtıcı bir biçimde değerlendirmesi yoluyla inşa etmektedir. (Baker, Jensen ve Kolb, 2002).
(Experiential Learning, b.t)
Deneyimsel öğrenme, bireylerin deneyimlerinden bilgi edinmek için yararlanılan dört adımdan oluşan döngüsel bir süreçtir (Şahin, 2022). Bu süreç, hedef belirleme, düşünme, planlama, deney yapma, yansıtma, gözlemleme ve incelemeyi içerir (Experiential Learning, b.t). Bu tür etkinliklere katılım, bireylerin öğrenmenin bilişsel, duygusal ve fiziksel boyutlarını bütünleştirerek, kendilerine özgü bir anlam inşa etmelerine olanak tanımaktadır. (Gencel, 2008). Öğrenme, deneyimlerin aktif bir şekilde işlenmesiyle gerçekleşmekte olup, öğrenme süreci de bu noktada başlamaktadır. Dış dünyadan aldığımız duyuların oluşturduğu somut deneyimler; bu deneyimler üzerine yaptığımız yansıtıcı gözlemler, anlama çabamız sonucunda vardığımız soyut kavramsallaştırmalar ve bu yeni bilgileri gerçek yaşamda test ettiğimiz aktif deneyimler, dört aşamalı bir öğrenme döngüsünü oluşturmaktadır. Birey, deneyimsel öğrenme döngüsünün dört aşamasıyla da bilinçli şekilde etkileşime girdiğinde derin öğrenme gerçekleşmektedir (Söylemez, 2022).
Öğrenme döngüsünde öğrenme şekli kişiden kişiye değişmektedir. Kişilik, eğitim uzmanlığı, profesyonel kariyer, kültür ve uyarlanabilir yeterlilikler doğrultusunda bireyler, öğrenme döngüsünü nasıl kullanacaklarına dair tercihler geliştirmektedir. Bu tercihler ise 9 farklı stil olarak sınıflandırılmakta olup; bunlar deneyimler, hayal etme, yansıtma, analiz etme, düşünme, karar verme, oyunculuk, başlatma, dengelemedir. Bu tercihler, aşağıdaki çeşitli uygulama yöntemleri aracılığıyla hayata geçirebilmektedir (Experiential Learning, 2020).
Öğrenme Döngüsünde Deneyimin Rolü
“Frida, Anneler Günü için annesine "Eggs Benedict" içeren özel bir kahvaltı hazırlamaya karar verdi; bu kahvaltıda birkaç yumurta haşlamayı içeriyordu. Yumurtaları nasıl haşlayacağını biliyordu ve kız kardeşinin rahatça anlattığı gibi yumurta haşlamanın oldukça kolay olacağını düşündü. Denemeye karar verdi ve kaynar suyu hazırladı. Yumurtaları kaynar tuzlu suya kırdı ve heyecanla içine baktı. Kısa süre sonra tencere, bir tabakta servis edebileceği türden olmayan, dönen bir yumurta beyazı karmaşasına dönüştü! Frida eski dostu YouTube'a güvenmeye karar verdi. Neyse ki, gözlemleyecek çok sayıda aşçı vardı. Hepsinin yaptığı en önemli şey, suya sirke eklemekti. Bazıları girdap etkisi yaratmak için suyu karıştırıyordu. Ardından birkaç tarife baktı ve bir sonraki denemesini planladı. Bu sefer suyu tuzlamayacaktı çünkü bunun yumurtanın şeklini koruma yeteneğini etkilediğini öğrenmişti. Bu sefer bir planı vardı ve bu sefer yumurtalar harika oldu!” (Open Oregon Educational Resources, 2023).
Bir bilgi, öğrenme tamamlanmadan ilk denemede elde edilememektedir (Kolb, 1984). Burada anlatılmak istenilen, deneme ve öğrenmenin aynı anda yürütülmesini gerektiren bir süreç olduğudur (Baker, Jensen ve Kolb, 2002). Öğrenme döngüsünde deneyimin etkisine göre fayda sağlanmakta, başarısızlık yaşandıktan sonra tekrar denenmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır (Gencel, 2008). Deneyimsel öğrenmeye değer veren bireyler, yaparak öğrendiğini bilmekte ve deneyimsel öğrenme sürecini faydalı bir şekilde tamamlamaktadır (Experiential Learning, 2020).
Deneyimsel Öğrenme Uygulamaları
Bireyin bilgiyi yalnızca okuyarak ya da dinleyerek değil, doğrudan deneyimleyerek öğrenmesi, öğrenme sürecini çok daha kalıcı ve anlamlı kılar. Deneyimsel öğrenme yaklaşımı, bu süreci temel alarak bireyin aktif olarak sürece katılmasını sağlayan etkili ve çeşitli eğitim yöntemleri önermektedir (Kolb, 1984). Bunları; İş Temelli Uygulamalar, Kariyer Gelişimi ve Bireysel Destek, Atölye ve Grup Aktiviteleri, Uluslararası ve Kültürlerarası Deneyim ve Son Olarak Gerçek Hayat ve Uygulama Odaklı Yaklaşımlar olmak üzere beş genel kategoride gruplamak mümkündür.
1. İş Temelli Uygulamalar
1.1. Saha Çalışmaları
Bireyin doğal ortamda öğrenmeyi içeren doğrudan deneyim kazanılan ve uygulama gerektiren bir araştırma yöntemidir (Kolb, 1984).
1.2. Kooperatif Eğitimi
Bir öğrencinin akademik veya kariyer hedefleriyle ilgili olarak sınıf içi çalışmaları iş tabanlı öğrenmeyle bütünleştiren yapılandırılmış bir eğitim stratejisidir. Teori ve pratiği bütünleştiren deneyimler sağlamaktadır (Open Oregon Educational Resources, 2023).
1.3. Rotasyon Programı
Bireylerin geçici bir süreyle farklı görevlerde yer verilerek çeşitli beceriler kazanmasını sağlamaktadır (Eren, 2015).
1.4. Stajlar
Genellikle ücretli veya ücretsiz olabilen, iş başında eğitime önem veren ve onu bir çıraklığa benzer hale getiren geçici bir pozisyondur (Open Oregon Educational Resources, 2023).
1.5. İşbaşı Eğitim
Çalışanın ya da çalışanların, alanında uzman bir kişinin öncülüğünde belli bir görevi üstlenerek o işi öğrenmesine dayalı bir eğitim modelidir (Yone Team, b.t).
1.6. Proje Bazlı Çalışma
Bireylerin sorumluluk almasını ve beceriler kazanmasını sağlamaktadır (Aykaç, 2011).
2. Kariyer Gelişimi ve Bireysel Destek
2.1. Mentorluk ve Koçluk
Mentorluk, deneyimli bir kişinin daha az deneyimli bir bireyin gelişimine destek olması sürecidir. Koçluk ise bireyin hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmak amacıyla gerçekleştirilen yapılandırılmış bir iletişim sürecidir (Yıldız, 2017).
2.2. Gölge Çalışma
Bireylerin bir profesyonelin günlük iş rutinini gözlemleyerek işin inceliklerini öğrenmesini sağlayan bir uygulamadır (Şimşek, 2014).
3. Atölye ve Grup Aktiviteleri
3.1. Atölye Çalışmaları
Katılımcılar belirli bir konuya ilişkin teorik bilgileri sunarak, grup çalışması aracılığıyla bu bilgileri uygulamaya geçirir ve böylece katılımcılar, pratik deneyim kazanmaktadır (Demirel, 2012).
3.2. Seminerler
Belirli bir konuda uzman kişilerce verilen, katılımcıların bilgi edinme ve beceri geliştirme aşamalarına etkin bir şekilde katıldıkları bir öğrenme deneyimdir (Tay ve Taşdemir, 2012).
3.3. Simülasyonlar ve Oyun
Simülasyonlar, bireylerin doğrudan deneyim kazanmasını sağlamakta olup; oyunlar ise problem çözme ve karar verme becerilerini geliştirmeye yardımcı olmaktadır (Open Oregon Educational Resources, 2023).
3.4. Aksiyon Öğrenme
Bireylerin karşılaştıkları gerçek problemler üzerine düşünerek, çözüm yolları geliştirerek ve bu çözümleri uygulayarak öğrenme yöntemidir. (Yalçın, 2019).
4. Uluslararası ve Kültürlerarası Deneyim
4.1. Yurtdışında Eğitim
Farklı bir ülkede eğitim görmek, o ülkenin kültürel, sosyal ve akademik ortamında bulunarak deneyim kazanılmasını sağlamaktadır (Küçükali, 2020).
5. Gerçek Hayat ve Uygulama Odaklı Yaklaşımlar
5.1. Gerçek Hayat Deneyimlerini Yansıtarak Öğrenme
Bireylerin daha önce yaşadıkları deneyimleri analiz edip, ders çıkararak edindiği deneyimleri ifade etmektedir (Kaya, 2014).
5.2. Hizmet Öğrenimi
Öğrenme deneyimini zenginleştiren, toplumsal sorumluluğu öğreten ve topluluk ihtiyaçlarını karşılayan öğrenme stratejisidir (Open Oregon Educational Resources, 2023).
Deneyimse Öğrenmenin Kariyer Gelişimine Faydaları
Deneyimsel öğrenme, yanılma yoluyla yapılan denemeleri içeren bir süreçtir ve kariyer gelişimine önemli katkılar sağlamaktadır (Kolb, 1984). Teori ile pratiğin birleşimi, daha etkili bir öğrenme deneyimini sunmakta, mesleki becerilerin uygulama yoluyla kazanılmasını artırmakta ve akılda tutma yeteneğini geliştirmektedir (McCarthy, b.t). Bu süreç, bireylerin özgüvenlerini güçlendirirken motivasyonlarını da artırmaktadır. Ayrıca, yaratıcılık, eleştirel düşünme, problem çözme ve inisiyatif alma gibi önemli becerilerin kazanılmasına yardımcı olmakta, bireylerin adaptasyon ve uyum sağlama kapasitesini geliştirmektedir. Bunun yanı sıra, sosyal gelişim de desteklenmekte ve iş piyasasında ya da öğrencilik hayatında bireylerin rekabetçi olmalarını sağlamaktadır. (Edgepoint Learning, b.t). Deneyimsel öğrenme, geçmiş deneyimler aracılığıyla bireylerin doğru bilgi yansıtmalarını, stratejik kararlar almalarını kolaylaştırmakta ve uzun vadede başarılı bir kariyer yolculuğu izlemelerine olanak tanımaktadır (Ropolab, 2020). Sonuç olarak bireyler emeklerinin somut meyvelerini gördüklerinde daha yüksek memnuniyet ve gurur duymakta, öğrenmeye olan hevesleri artmaktadır.
KAYNAKÇA
Akar, P. ve Akkoyunlu, B. (1993). Kolb Örenme Stili Envanteri. Eğitim ve Bilim, 87, 37-47.
Aykaç, N. (2011). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ve sosyal bilgiler öğretimi. Pagem Akademi Yayıncılık.
Baker, A., Jensen, P. J., & Kolb, D. A. (2002). Conversational learning: An experiential approach to knowledge creation. Quorum Books.
Çelik-Şahin, Ç. (2021). Öğretmenlerin Deneyimsel Öğrenme ile İlgili Görüşlerinin İncelenmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 60-71.
Demirel, Ö. (2012). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya. Pagem Akademi.
Eren, E. (2015). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Nobel Yayıncılık.
Erdamar, G. ve Alpan, G. (2017). Ortaöğretim öğretmenlerinin öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğitimlerinin karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1).
Experiential Leraning Institute. (b.t). What is experiential learning? Experiential Learning Institute. Erişim adresi: https://experientiallearninginstitute.org/what-is-experiential-learning/
Gencel, İ. (2008). Kolb’un deneyimsel öğrenme kuramına dayalı eğitimin tutum, akademik başarı ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi. Eğitim ve Bilim, 32(144-402).
Kaya, Z. (2014). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Pagem Akademi.
Higher Education Quality Council of Ontario. (2016). Redesigning work-integrated learning in higher education. http://www.heqco.ca
Kolb, D.A. (1984). Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development. Prentice Hall.
Küçükali, R. (2020). Yurtdışı eğitim deneyiminin bireysel gelişime katkısı: Nitel bir değerlendirme. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 10(2), 231-240.
Kılıç, E. (2013). Öğrenme stilleri ve öğrenme stratejileri. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 291-308.
Millenbah, K.F, Campa., H. III, & Winterstein, S.R. (2000). Müfredata deneysel öğrenmeyi aşılama modelleri. In W.B. Kurtz, M.R. Ryan, & D.E. (Eds.), Doğal kaynak eğitiminde üçüncü iki yılda bir düzenlenen konferansın bildirileri.
McCarthy, M. (b.t). Experiential Learning Theory: From Theory To Pratice. Journal of Business and Educational Leadership, 1(1).
Özkal, N., Güngör, A. ve Çetingöz, D. (2004). Sosyal Bilgiler Dersine ilişkin Öretmen Görüleri ve Örencilerin Bu Derse Yönelik Tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 10(40), 600-615.
Parlar, F.M. (2023). Spor Yönetimi, Spor yöneticiliği Eğitimi ve Deneyimsel Öğrenme. Akademisyen Kitabevi.
Ropolab. (b.t). Deneyimsel öğrenmenin faydaları. Ropolab. Erişim adresi: https://ropolab.com/deneyimsel-ogrenmenin-faydalari/
Şimşek, H. (2014). Eğitimde uygulamalı öğrenme yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Tay, B. ve Taşdemir, A. (2012). Etkili seminer ve panel hazırlama teknikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 341-358.
Üst, İ., Bayraktaroğlu, H. ve Narter, S. (2017). Tasarım fakülteleri için bir tanıtım önerisi: Deneyimsel Öğrenme. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 7(13), 221-234.
Yalçın, B. (2019). Aksiyon öğrenme yaklaşımının liderlik gelişimine etkisi: Nitel bir inceleme. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 1(2), 55-68.
Yavuzaslan-Söylemez, Ü.S. (2022). Deneyimsel öğrenme temelli ERP simülasyon eğitimi: Muhasebe eğitiminde müfredat inovasyonu. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 15(2).
Yıldız, S. (2017). Mentorluk ve koçluk uygulamaları: Kurumsal temeller ve örnek uygulamalar. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 13(3), 321-340.
Yone Team. (b.t.). Deneyimsel eğitimin avantajları. Yone-team. Erişim adresi: https://www.yone-team.com/turkish/blog/detay/101/deneyimsel_egitimin_avantajlari
Yazar: Ebrar Şevval ODABAŞ
Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğrencisi
Görsel Tasarımcısı: Hasan ÇOŞGUN
Sakarya Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü Öğrencisi
